سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس  : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس دوازدهم  

«صوت شناسی (8) »

5- تحریر

تحریر اصطلاحی است که در زبان فارسی برای اجرای چهچهه هایی که در آواز ایرانی مورد استفاده قرار می گیرد بکار می رود و ابداً با معنای عربی آن که به معنای آزاد کردن است هیچ نسبتی ندارد . در کشورهای عربی به جای واژه تحریر ، از کلماتی همچون ترجیع زخارف الصوتیه ، عُرَب ( عربات ) و نبرات استفاده می شود . بهر حال تحریر یا زخارف را باید یکی از عناصر مهم و تاثیر گذار آواز خوانی شرقی به مفهوم عام آن و به ویژه هنرهای آوازی عربی به حساب آورد . از آنجا که الحان قرآنی هم متاثر از موسیقی مقامی عرب می باشند به همین سبب تحریر در تلاوت قرآن نقش ویژه ای در زیبا سازی و تجمیل نغمات قرآنی دارد . اساساً نمی توان متصور شد که قاری در مصر به درجات بالایی از شهرت برسد  قادر به اجرا تحریرها نباشد . در موسیقی غرب تحریر از جایگاه چندان والایی برخوردار نیست به همین دلیل در منابع فارسی که در مورد موسیقی و صوت نوشته شده است و در غالب موارد برگردان منابع غربی است از تحریر سخن چندانی به میان نیامده است . با این وجود در لابلای این منابع تعریفی وجود دارد که نسبتا جامعتر و کامل تر از سایر تعاریف بنظر می رسد و آن عبارت است از :

" تحریر صوتی آهنگنین است که از عبور هوا و ارتعاش تارهای صوتی به وجود می آید و می تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد . در حین تحریر هوای داخل ریه هنگام عبور ، همواره باید به وسیله ماهیچه های صوتی قطع و وصل شود ..."

باید توجه داشت تحریر همواره بین یک نت و نت مجاور آن شکل گرفته و صدا بارها در بین آن دو نت رفت و برگشت می کند .

چند نکته مهم در مورد تحریر :

یک : استعداد تحریر دهی به صدا خدادای است و بدون برخورداری از استعداد اولیه تمرین و ممارست هیچ تاثیری در بهبود آن ندارد . اما برای کسی که دارای استعداد حتی اندکی در تحریر باشد تمرین می تواند آنرا ارتقاء بخشد .

دو : تحریرها انواع مختلفی دارند که بسته به حنجره اشخاص و نوع موسیقی از آنها استفاده می شود .

سه : از مهمترین انواع تحریرهایی که در تلاوت قرآن استفاده می شود می توان به تحریرهای قدرتی ، تحریرهای سایشی ، تحریرهای تو گلویی و تحریرهای ولومی اشاره نمود .

چهار : افراد مختلف در اجراء تحریر ، تفاوت های آشکاری از نظر سرعت دارند ، برخی قادر به اجراء تحریرهای بسیار ریز بوده و برخی هم تنها از تحریرهای درشت یا کندتر می توانند استفاده نمایند .

پنج : توان افراد در تحریر دادن به صدا در طبقات مختلف صوت با یکدیگر متفاوت اذست . برخی در طبقات بم برخی در توسط و اوج و برخی هم در تمامی طبقات قادر به اجراء تحریرهای مطلوب هستند .

شش : امکان اجراء تمامی انواع تحریرها در تمامی حنجره ها به شکل یکسان وجود ندارد . برخی قادر به اجراء تمامی انواع تحریرها بوده و برخی هم تنها می توانند از یک یا دونوع تحریر استفاده نمایند .

هفت : مکان اجراء تحریر در تلاوت قرآن از اهمیت والایی برخوردار است و یک قاری باید به مرور یادگیرد که در چه مواضعی از کلمات و حروف می تواند به صدای خود تحریر دهد .

هشت : اگر تحریرهای ریز و سرعتی به اندازه ای ریز شوند که از حوزه اصوات موسیقایی خارج شده ، از زیبایی افتاده و به لرزش تبدیل شوند به چنین حالتی " ترعید " گفته می شود که در تلاوت قرآن عرفاً مجاز شمرده نمی شود .

ما در دروس آینده و در مبحث مهارت های لحنی به تفصیل در مورد تحریر ، انواع آن ، مکان تحریر و ... سخن خواهیم گفت .

اکنون به چند نمونه از تحریر های مختلف با صدای قرّا مصری گوش فرا دهید :

پایان درس دوازدهم