سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس  : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس سیزدهم  

«صوت شناسی (9) »

عوامل موثر بر صدای انسان :

تا اینجا با صوت و مختصات آن آشنا شدید و دریافتید که علاوه بر سه ویژگی زیر و بمی ، شدت و طنین ، دو ویژگی مدت (انعطاف )و تحریر نیز از مختصات اصوات موسیقیایی و به ویژه صدای انسان می باشد .

اکنون از عواملی که می تواند به نوعی در ماهیت و شخصیت صدای انسان اثر گذار باشد سخن می گوییم . این عوامل به دو گروه تقسیم می شوند . گروه اول عواملی که خارج از اراده فرد بوده و هیچ گریزی از آنها برای انسان نیست و به تعبیر دیگر هر آنچه که در شکل گیری صدای یک فرد موثر بوده و وی نقشی در آن نداشته جزو این گروه قرار می گیرد . مانند وراثت ، نژاد ، محیط و ...

گروه دوم : عوامل ارادی است که می تواند با عمد و اراده فرد روی صدا تاثیر بگذارد مانند حالت ( زاویه ) باز یا بسته بودن دهان ، بینی ، طرز قرار گرفتن زبان در دهان و نحوه تنفس یا نفس گیری و بالا یا پایین بودن جعبه حنجره در هنگام تولید صدا که در ادامه در مورد آنها صحبت خواهیم کرد .

الف) عوامل غیر ارادی :

1- محیط : انسان از همان بدو تولد همواره تحت تاثیر محیط پیزامون خود قرار می گیرد . این تاثر در دوران پس از تولد تا کودکی بیشتر صوتی است به همین دلیل است که کودک به مرور یاد می گیرد که چگونه اصوات را تبدیل به الفاظ نماید . در حقیقت علاوه بر اینکه کودک از بدو تولد تا زمانی که بتواند به زبان مادری خود سخن بگوید از تبدیل صوت به حروف و الفاظ استفاده می کند ، دقیقا نشیب و فرازهای صوتی و صامت و مصوتهایی را که از اطراف خود دریافت می کند را نیز در اداء الفاظ و کلمات بکار می گیرد به همین دلیل است که لهجه یک فرد تحت تاثیر محیط پیرامون وی شکل می گیرد . زیرا لهجه در تمامی زبانها نوعی از موسیقی کلام است که در کتب زبان شناسی از آن "به تنغیم "یاد می شود این لهجه بقدری در فرد تاثیر و نفوذ می یابد که تا پایان عمر همراه او بوده و گاه حتی نمی تواند از دست آن فرار کند .

علاوه بر مسئله لهجه ، تون صحبت کردن در برخی از خانواده ها بالاتر و در برخی ملایم تر است . این موضوع در فرزندان خانواده بسیار تاثیر گذار است . در محیط های پر جمعیت و شلوغ شهری صدای افراد به گونه ای رشد می کند و در محیط های آرام روستایی و عشایری به گونه ای دیگر و حتی مسائل فرهنگی محیط اطراف ما نیز در نوع گویش و صدای ما تاثیر گذار است . برای مثال کسی که در محیط فرهنگ و ادب و شعر و شاعری رشد یافته با کسی که که در محیط های کارگری یا مناطق پر خطر زندگی و رشد کرده است از نظر گفتار و صوت کاملا با هم متفاوت هستند .

2- وضعیت جغرافیایی ( آب و هوا )

در مبحث پیشین تاثیرات محیط با هر نوع آب و هوایی مورد بررسی قرار گرفت . در این مقوله به بررسی تاثیر وضعیت جغرافیایی و آب و هوا بر صدا سخن می گوییم . روشن است که وجود آب و هوای مناسب و مساعد تا چه اندازه می تواند روی صدای انسان و رشد آن تاثیر مثبت داشته و به همان اندازه آب و هوای نامناسب هم تاثیر منفی بر صدای او بگذارد .

اساساً مهمترین مسئله برای صدای انسان از این حیث برخورداری از رطوبت لازم و کافی برای حنجره و تارهای صوتی است . بنا براین همواره مناطق مرطوب چه معتدل و چه استوایی می تواند بر صدا تاثیر مثبت و مناطق خشک چه سرد و چه گرم تاثیر منفی بگذارد .

موضوع بعدی نقش آب و هوای مطبوع و دلپذیر در تلطیف احساسات و ترغیب انسان به سوی خواندن و آواز سر دادن است زیرا در محیط های رنج آور و بد آب و هوا جایی برای اینگونه احساسات و تمایلات باقی نمی ماند . تجربه ثابت کرده بسیاری از خوانندگان طراز اول جهان در محیط های خوش آب و هوای کوهستانی یا مناطق مرطوب رشد یافته و مطرح شده اند . بنا براین وضعیت جغرافیای محیطی که صدا در آن پرروش می یابد بسیار می تواند نقش مهمی در کیفیت آن صدا ایفاء نماید .

پایان درس سیزدهم