سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس سی و یکم  

«مبانی شناسی (5)   »

3- رعایت یکنواختی سرعت در تلاوت

قرآن کریم را می توان به گونه های مختلفی تلاوت کرد . ترتیل یا تحقیق دو گونه مشهور آن است که از نظر متوسط سرعت با هم تفاوت دارند یعنی اگر یک صفحه قرآن توسط یک مرتّل و یک قاری تلاوت شود مدت زمانی که بطول می انجامد در این دو شیوه متفاوت است برای مثال اگر در ترتیل 3 تا 4 دقیقه طول بکشد یقیناً در شیوه تحقیق بیش از 6 دقیقه بطول خواهد انجامید . حتی در مقایسه بین دو قاری که با روش تحقیق به تلاوت می پردازند هم سرعت تلاوت ممکن است متفاوت بوده و یکی کندتر از دیگری بخواند . چنین موضوعی امری بدیهی بشمار می رود اما آنچه که مهم است این است که قاری یا مرتّل که در ابتدا سرعت مناسبی برای خود اختیار می کند تا پایان تلاوت خود آنرا حفظ کرده و از سرعت دادن یا کند کردن آن بپرهیزد . چنین مسئله ای در عرف تلاوت به اسراع (سرعت بخشیدن ) و ابطاء (کند کردن ) معروف است که امری مذموم به حساب می آید . باید دانست که سرعت تلاوت یک قاری بر اساس توانمندیهای صوتی او و شیوه لحنی مورد انتخاب وی مشخص می گردد برای مثال کسی که قابلیت انعطاف صوتی او بالا باشد می تواند از سرعت بیشتری در تلاوت خود استفاده کند و البته دست او برای انتخاب سرعت کمتر هم باز است اما عکس این قضیه همواره صادق نیست . یعنی کسی که انعطاف صوتی ممتازی ندارد غالبا قادر به استفاده از دو ر تلاوت سریع نیست و باید از دور کندتری در تلاوت خود استفاده کند . آنچه که تعیین کننده سرعت تلاوت است میزان کشش مدّ  طبیعی یا ذاتی حروف و کشش حرکات کوتاه فتحه - ضمه و کسره است . اگر به تلاوت چند قاری مشهور مصری دقت نمایید تفاوت های این مسئله را بوضوح درک خواهید کرد .

      قرائت سریع     حصّان

      قرائت میانه      منشاوی

      قرائت کند        شحات انور

4- القاء معانی ( تصویر المعانی )

باید به خاطر داشت که هدف اصلی و فلسفه تلاوت قرآن با صوت و لحن زیبا ابلاغ پیام قرآن و القاء مفاهیم آن به مستمع و مخاطب این هنر است . لذا سعی در القاء معنا به عنوان یک اصل بنیادین باید مورد توجه قاری قرآن قرار گیرد برای اینکار ابزارها و فنونی وجود دارد که قاری قرآن می تواند با بهره گیری از آنها به مقصود برسد . بسیاری از قراء بزرگ مصری مانند شعشاعی ، رفعت و مصطفی اسماعیل در عمر قرآنی خود سعی وافری در این زمینه داشته و حتی در مصاحبه های آنان با رسانه ها به صراحت به این موضوع یعنی تصویر معانی یا القاء معانی اشاره شده است ، در این خصوص در دروس آینده و در مبحث خشوع و معنا گرایی در تلاوت سخن خواهیم گفت و زوایای آنرا تبیین خواهیم کرد . اما در این بخش بهمین مقدار بسنده می کنیم که یکی از مبانی تلاوت آهنگین قرآن توجه به معانی و سعی در ابلاغ آن به شنونده و توسط قاری قرآن است در واقع قاری که در این خصوص هیچ تلاشی از خود بروز نداده و تنها به جنبه های زیبایی صرف در تلاوت خود توجه دارد این اصل بنیادی را نادیده گرفته است و دقیقا بهمین دلیل است که نسل جدید قراء مصر و حتی ایران غالبا تلاوت های بی روح و بی معنویت اما در عین حال پر زرق و برق و خوش خط و خالی ارایه می کنند که تنها ارزش موسیقایی و آوازه خوانی در آن وجود دارد و از ارزش معنوی که قلوب مستمعین را تحت تاثیر خود قرار دهد غالبا به دور است .

پایان درس سی و یکم