سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس چهل و دوم   

نغمه شناسی (5)  

در ادامه تعريف اصطلاحات مورد نياز در مبحث نغمه شناسي به تعريف چند اصطلاح ديگر مي پردازيم
3سلَّم
سلم در زبان عرب به مفهوم نردبان بوده و در موسيقي عربي به معناي گستره صوتي موسيقايي است که نمايانگر درجات يک مقام يا گام و علائم موجود در آن مي باشد .
4گام طبيعي (دوماژور)يا گام افلاطون
ابتدا لازم است به تعريف گام ( Gamme) بپردازيم تا موضوع قدري روشن گردد.
گام عبارت است از تعدادي اصوات (نت ها) پي در پي که با فواصل معين و حساب شده به دنبال هم قرار گيرند وآخرين نت آن اکتاو بالايي نت اول باشد بسياري از موسيقيدانان بزرگ دنيا در طول تاريخ موسيقي اقدام به اختراع گامهاي جديد کرده اند مثلا شخصي از ايشان گامي را اختراع کرده است که در آن فاصله بين نت ها يا درجات تماما 1 پرده است يا فرد ديگري گامي را اختراع کرده است که بين هر نت و نت بعدي فواصل به ترتيب 1/2 و 1 پرده است و يا گام ديگري را مي توان مشاهده نمود که مخترع آن فواصل نت ها را به شکل 1 پرده چهار نيم پرده و دو يک و نيم پرده تنظيم کرده است هر کدام ازاين گام ها آهنگ و ملودي خاص خود را داشته و حس عاطفي متفاوتي را به دنبال خواهد داشت. تا به اينجا معلوم شد که گامهاي موسيقي مي تواند اشکال متفاوتي داشته باشد حال با توجه به اين مقدمه کوتاه بايد بگوييم که بر اساس اسناد تاريخي نخستين گامي که در موسيقي اختراع شده است توسط افلاطون بوده که به گام افلاطون معروف است اين گام اساس و الگوي گامهاي ديگر قرار گرفته و اختراع ساير گامها يا تغيير گامها بر مبناي اصول اين گام صورت مي پذيرد در چنين گامي فاصله بين نت ها به شکل زير مي باشد:

بنابراين هرجا الگويي به شکل بالا وجود داشته باشد که همواره فاصله بين نتها ي سوم و چهارم و همچنين نتهاي هفتم و هشتم نيم پرده و فاصله ساير نت ها 1 پرده باشد اين گام را گام طبيعي ،افلاطون و يا دوماژورگويند . شما در ادامه خواهيد ديد که چنين گامي در موسيقي ايراني به مقام "ماهور"و در موسيقي عربي به مقام عجم مشهور است. اگر خوب دقت کنيدمتوجه مي شويد که در گام طبيعي همواره جمع تعداد پرده ها (5 پرده و 2 نيم پرده)6 پرده خواهد بود که اين عدد حتي با وجود تغييراتي که در هر مقام بين درجات آن از حيث فاصله اتفاق مي افتد ثابت خواهد بود الگوي گام طبيعي عينا روي شستی   هاي پيانو نيز وجود داردبه شکلي که هر جا شستی   هاي سياه بين شستی   هاي سفيد وجود ندارد به مفهوم اين است که فاصله دو شستی   سفيد نيم پرده است و هر جا شستی   سياه رنگ بين دو شستی   سفيد وجود دارد فاصله دو شستی   سفيد 1 پرده است. لازم به ذکر است که در موسيقي عربي فاصله نت ها تنها محدود به 1 يا1/2 پرده نمي شود در اين نوع موسيقي فاصله 3/4 يا 1/4 پرده نيز از فواصل مهم بين نت ها ست و البته خاص اين نوع از موسيقي (موسيقي شرقي) است.

پایان درس چهل و دوم