سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس: استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس چهل و هفتم   

نغمه شناسی (10)    

تا اینجا شما با برخی اصطلاحات و واژگان مورد نیاز برای شناخت علمی مقامات و اجناس آنها آشنا شدید اما باید توجه داشته باشید که برای درک هر چه بهتر مباحث نغمه شناسی باید از منابع کمک آموزشی هم استفاده نمایید ضمن آنکه حتماً باید از گوش موسیقایی هم بهره مند باشید چرا که درک تفاوت اجناس مقامات و اصوات آنها تنها با بهره مندی از گوش قوی امکان پذیر است . به همین سبب پیش از ورود به مبحث آموزش اجناس لازم است مقدمتاً بطور عملی و از طریق مثالهایی چند با تفاوت فواصل بین درجات نت ها آشنا شده تا در ادامه درک بهتری نسبت به موضوع داشته باشید به همین منظور 6 مثال زیر را با دقت هر چه تمامتر گوش دهید در این مثالها نت ابتدایی نت Do بوده و انواع فواصل نسبت به این نت برای شما آورده شده است . چهار فاصله اول یعنی یک پرده ، یک و نیم پرده ، سه چهارم پرده و نیم پرده فواصلی است که در ساختار اجناس ومقامات مورد استفاده قرار می گیرد و مثال پایانی هم برای آشنایی گوش شما نسبت به فواصل سه و نیم پرده که به فاصله پنجم معروف است و نیز فاصله 6 پرده که به فاصله اکتا و یا جواب مشهور است آورده شده است .

سوالی که شاید برای شما پیش آید این است که منظور از اصطلاحات بِمُل  یا دییز در اینجا چیست ؟

در موسیقی هر گاه بخواهند فاصله بین دو نت را از حالت طبیعی یا اصلی آن خارج کنند و آنرا تغییر دهند از علامت هایی استفاده می نمایند که دارای اسامی خاص خود می باشد . مشهورترین علایم عبارتند از علامت ( # ) که به " دییز " معروف است و صدای نت را نیم پرده بالا می برد . علامت ( b ) که " بِمُل  " خوانده می شود و صدای نت را نیم پرده پایین آورده یا بم تر می کند ، و علامت ( ) که به نام " بکار " معروف است و به معنای بازگشت نت به حالت اولیه است . علاوه بر این علایم که جنبه بین المللی دارند در موسیقی شرق و به ویژه موسیقی عرب علامت های دیگری نیز وجود دارد که می تواند صدای نت ها را بجای نیم پرده ، یک چهارم یا ربع پرده زیر تر یا بم تر نماید به این علامت ها به ترتیب نصف دییز ( H ) و نصف بمل (  ) می گویند . تفاوت آنها از نظر ظاهری این است که در علامت نصف دییز یک خط افقی در مقایسه با علامت دییز وجود دارد و در علامت نصف بمل هم یک خط مورب روی حرف b کوچک انگلیسی قرار گرفته است . حال توجه داشته باشید که اگر بخواهیم فاصله بین نت Do و Re  که بطور طبیعی یک پرده است را به نیم پرده کاهش دهیم باید قبل از نت Re  علامت (  ) بمل را قرار دهیم اما اگر بخواهیم این فاصله را به 3/4 پرده تبدیل کنیم پیش از نت Re باید علامت ( ) نصف بمل را قرار دهیم که به معنای کاهش 1/4 نت Re است و چون فاصله اولیه ، یک پرده است بنابراین فاصله حاصل 3/4 خواهد بود . حال اگر بخواهیم فاصله نت Re را با Do به او یک و نیم پرده افزایش دهیم باید پیش از نت Re علامت ( # ) دییز را قرار دهیم .

در پایان این مبحث تاکید می نماییم که تا زمانی که تفاوت فرکانسی بین درجات را بطور کامل درک نکرده اید وارد مباحث بعدی نشوید حتی اگر لازم باشد برای اینکار چند ماه وقت بگذارید زیرا مقدمه درک مقامات لزوماً درک فواصلی مانند پرده ، نیم پرده ، سه چهارم پرده و امثال اینهاست بنابراین قرآن آموزان عزیز باید روی این مسئله وقت کافی گذاشته و تمرین زیادی روی این موضوع داشته باشند .

پایان درس چهل و هفتم