سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس  : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس پنجاه و دو 

نغمه شناسی (15)  

10 . جنس نکریز :

1                           2                       3                      4

Do                      Re                    mi               fa

 1/2   1                    1/2                           1    

اگر خوب به ابعاد جنس نکریز دقت نمایید متوجه می شوید که ثلاثی اول آن یک ثلاثی نهاوند است اما ثلاثی دوم ( از نت Re تا fa ) آن یک ثلاثی حجاز است. به این ترتیب 1/2 پرده وسط مشترک بین نهاوند و حجاز می باشد به همین سبب رائحه این جنس به گونه ای است که هم بوی حجاز و هم بوی نهاوند از آن استشمام می شود . این جنس همانطور که در ادامه خواهید دید جنس مبنایی مقام نوا اثر هم می باشد اما در نوا اثر ، نت پنجم را هم در نظر می گیریم و آنرا بشکل پنتا کورد یا عقد مطرح می کنیم .

11. عقد نوا اثر

1                        2                   3                        4                       5

Do                       Re                    mi                   fa                      sol    

1/2                     1/2  1                        1/2                     1        

اگر در این عقد دقت کنید در می یابید که همان جنس نکریز است که یک نت به آخر آن با فاصله 1/2 پرده اضافه شده است . اکنون جور دیگری به این عقد توجه نمایید و فاصله نت های دوم تا پنجم آنرا در نظر بگیرید در این حالت ملاحظه می کنید که یک جنس حجاز از نت دوم تا پنجم وجود دارد با این تفاوت که در پایین آن یک پرده اضافه شده است بنابراین هنگامیکه عقد نوا اثر را می شنویم مشابهت زیادی با حجاز داشته و گاه با آن اشتباه می گردد . بعداً در مورد نوا اثر و نکریز در جایی که به شکل مقام آنها را مورد مطالعه قرار می دهیم بیشتر صحبت خواهیم کرد .

12. عقد اثر کرد :

1                        2                   3                        4                      5

Do                       Re                    mi                   fa                      sol    

1/2                  1/2  1                  1                            1/2   

اثرکرد نیز همانند نوااثر به شکل 5 صدایی یا عقد مورد مطالعه قرار می گیرد با دقت و مقایسه این عقد با عقد نوااثر ملاحظه می فرمایید که تنها تفاوتی که وجود دارد در جابجایی فاصله های اول و دوم آن است به این ترتیب که در نوا اثر ابتدائاً یک فاصله 1 پرده ای و سپس 1/2 پرده ای وجود دارد در حالیکه در اثر کرد ابتدائاً یک فاصله 1/2 و سپس 1 پرده ای دیده می شود . با کمی توجه در می یابید که در بخش اول اثرکرد یعنی نتهای اول تا سوم آن یک ثلاثی کرد ( 1 و 1/2) وجود دارد و در بخش دوم آن هم یک فاصله ناقص حجاز شامل ( 1/2 و  1/2  1) به چشم می خورد . وقتی این مقام را بطور کامل آموزش دهیم متوجه خواهید شد که در بالای آن یک جنس کامل حجاز هم وجود دارد که رنگ این مقام را در قسمت بالا کاملاً به حجاز متمایل می سازد .

پایان درس پنجاه و دو