سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس پنجاه و سوم  

«نغمه شناسی (16)   »

حال که با اجناس عربی که در حقیقت شالوده و  اساس مقامات هستند آشنا شدید از این مبحث به بعد به آموزش مقامات می پردازیم  . دانستید که اگر بخواهیم جنس یک مقام را مورد بررسی قرار دهیم آنرا در چهار صدا مورد توجه قرار می دهیم اما اگر بخواهیم کل مقام را درک کنیم لاجرم باید آنرا در یک گام هشت صدایی بطور بالا رونده ( صعودی ) و نیز پایین رونده ( نزولی ) مورد مطالعه قرار دهیم . در اینجا ذکر چند نکته حائز اهمیت است :

یک : تمامی مقامات اصلی ،یا مرکب از اجناسی تشکیل شده است که شما با آنها در مباحث پیشین آشنا شدید .

دو : برخی از مقامات اصلی ، گام بالا رونده شان با گام پایین رونده شان تفاوت می کند . در حقیقت این مقامات که شامل راست ، نهاوند ، حجاز و سیکا میشوند دارای دو حالت صعودی و نزولی هستند در حالیکه اکثر مقامات حالت صعودی و نزولی هستند .

سه : بین دو جنس یک مقام ممکن است یکی از حالت های سه گانه انفصال ، اتصال یا تداخل که شما در مباحث قبلی با آنها آشنا شدید وجود داشته باشد . گاه ممکن است دو جنس دردو مقام مشابه هم باشد اما تنها به دلیل تفاوت در اتصال و انفصال نام آن دو مقام با هم فرق داشته باشد مانند مقام فرخفرا و نهاوند کبیر که هر دو جنس آنها نهاوند است اما در فرخفرا حالت اتصال و در کبیر حالت انفصال وجود دارد .

چهار : بجز مقامات اصلی و مرکب ، مقامات دیگری با عنوان مقامات فرعی یا مشتقات مقام وجود دارند که بر اساس درجه رکوز آنها اسامی مختلفی دارند که ما اینها را در دل مباحث آینده و پس از آشنایی عملی با مقامات اصلی و مرکب ، از طریق مثالهای  صوتی قرآنی به شما آموزش خواهیم داد .

پنج : در مثالهای صوتی قرآنی که از این پس می شنوید همواره به خاطر داشته باشید که برخی از مثالها ممکن است بصورت برعکس باشد یعنی ابتدای مثال جنس دوم یا بالای مقام و انتهای مثال جنس اول یا پایین مقام اجرا شده باشد . برای مثال در مقام سوزناک قراء معمولا از جنس حجاز که در بالای جنس راست قرار دارد شروع کرده و سپس راست فرود می آیند .

1. مقام راست : Rast

برخی مقام راست را مهمترین مقام عربی می دانند زیرا فواصل آن به گونه ای است که شامل مقامات دیگر هم می شود . این مقام روی درجه Do مستقر است و دارای دو حالت مختلف صعودی و نزولی است در حالت صعودی دارای دو جنس راست بطور منفصل می باشد اما در حالت نزولی یا برگشت جنس دوم آن به نهاوند تبدیل می شود و همان حالت انفصال نیز بین دو جنس آن برقرار است .

حالت صعود :

در این مثال سعی شده است فاصله ای در اجرا نت ها بین دو جنس ایجاد شود تا شما درک بهتری از 1 پرده موجود بین دو جنس که بنام فاصل طنینی معروف است داشته باشید .

حالت نزول :

دقت فرمایید که در حالت نزول یا گام پایین رونده شروع از نت هشتم و پایان روی نت اول است . اکنون با کمی دقت و مقایسه دو گام صعودی و نزولی درخواهید یافت که در بازگشت مقام راست ، جنس نهاوند تشکیل می شود . حزن موجود در نهاوند می تواند در ابتدا به شما برای فهم مطلب کمک نماید .

اکنون به چند مثال قرآنی در مقام راست نیز توجه فرمایید .

پایان درس پنجاه و سوم