سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم
تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی
درس هفتاد و نه
«نغمه شناسی ( 42 ) »
تا اینجا شما با اکثر مقامات مورد استفاده در تلاوت قرآن کریم اعم از مقامات اصلی و مقامات مرکب آشنا شدید از این قسمت به بعد قصد داریم شما را با مقامات فرعی یا مشتقات مقامات اصلی آشنا کنیم . همانطور که قبلاً هم گفته شد مقامات فرعی بر اساس درجه ای که در هر مقام مورد تاکید قرار میگیرد اسامی متفاوتی پیدا می کنند . اگر خاطرتان باشد پیشتر گفتیم که در موسیقی مقامی عرب در گذشته و پیش از آنکه آموزش کلاسیک نت ها در تمامی جهان شایع شود . اسامی درجات یا نت ها ، قراردادی بوده و هر کدام عنوان خاصی داشته است . این اسامی را در درس شماره 44 برای شما آورده ایم اما برای سهولت هر چه بیشتر یکبار دیگر به بخشی از آنها اشاره می کنیم .
با توجه به نمودار فوق ، مثلاً هر گاه در مقام بیات تاکید و ترکیزبر روی نت اول باشد ( با این توضیح که درجه رکوز بیات نت Re یا دوکا است ) به آن بیات دوکا و هرگاه روی نت چهارم باشد به آن بیات نوا گفته می شود . یا هنگامیکه به اکتاو یا درجه هشتم راست یا نهاوند اشاره می شود ( با این توضیح که راست و نهاوند از نت Do آغاز می شود ) بنابراین به آنها راست کردان یا نهاوند کردان می گویند . پیشتر گفتیم که نت پنجم هر مقام ، غماز آن مقام می باشد لذا اسم غماز مقام راست ، نوا و اسم غماز بیات ، حسینی و اسم غماز سیکا ، اوج می باشد با این توضیحات می پردازیم به بیان مقامات فرعی مقامات اصلی و به دلیل اهمیت مقام بیات که در بیش از 90%تلاوتها مقام شروع است ، ابتدا از این مقام آغاز می کنیم :
مقامات مهم فرعی بیات :
1. بیات دوکا ( درجه اول )
2. بیات نوا ( درجه چهارم )
3. بیات حسینی ( درجه پنجم )
4. بیات عجمی ( درجه ششم )
5. بیات محیّر ( درجه هشتم )
لازم به توضیح است که این مقامات در مقدمه تلاوت اجراء شده و سپس پس از مقام محیّر مجدداً در اکتاو بعدی نیز تکرار می شوند و البته مقام بیات بطور معمول در تلاوت تنها مقامی است که فرعیات آن در دو اکتاو اجرا می شوند .
اما سایر مقامات مانند سیکا ، نهاوند و حجاز و ... در شیوه کلاسیک تلاوت پس از اکتاو دوم پا به عرصه تلاوت می گذارند لکن در مورد مقام راست نیز کمی تفاوت وجود دارد که در جای خود در خصوص آن صحبت خواهیم کرد .
پایان درس هفتاد و نه