سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس 92

مهارتهاي صوتي و لحني (10)

8. موتيف سازي

اگر يک ملودي يا نغمه را در موسيقي معادل يک جمله بدانيم موتيف (Motive) يا ( Mtife) نقش کلمه را در آن جمله دارد . موتيف در لغت به مفهوم مايه يا تم است اما در موسيقي به معني يک کلمه موسيقيايي قابل فهم که ملودي با توجه به آن معني پيدا مي کند . يک موتيف ممکن است از دو يا چند نت بوجود آيد . اگر به تلاوتهاي قراء مصري توجه نماييم . مي بينيم که تعدادي از ايشان براي اجراء يک نغمه يا آهنگ از روشي براي بسط دادن نغمه براي قطعات طولاني تر استفاده مي کنند که اساس آن تکرار برخي از اجزاء نغمه ، پشت سرهم و يا با فاصله اندک است . اين عمل علاوه بر اينکه کمک مي کند تا قاري يک ملودي را طولاني تر نموده و از آن براي قطعات بلندتر استفاده نمايد ، رنگ جديدي به آن ملودي يا آهنگ هم مي دهد بطوريکه شنونده احساس جديد بودن يا ابداعي بودن نسبت به آن پيدا مي کند . از جمله مواردي که در سبک شناسي مورد توجه قرار مي گيرد موضوع استفاده از تکرار موتيف هاست ، زيرا هنگاميکه به يک رديف لحني مانند بيات عجمي يا حجاز حسيني از دو يا چند قاري صاحب سبک توجه کنيم در مي بابيم که آنان در پردازش نغمه هاي مورد نظر برخي از اجزاء نغمه را به اشکال مختلفي برجسته يا تکرار مي کنند بطوريکه در عين اينکه نغمه يک چيز است اما اجراء هر کدام از اين قراء متفاوت بنظر مي رسد . امروزه به دليل اينکه ايجاد سبک جديد امري صعب و دشوار است بسياري از قراء نسل جديد مصر و حتي ایران به دنبال استفاده از تکرار موتيف ها در نغمه پردازي هستند تا بدينوسيله بتوانند تلاوت هاي خود را غير تقليدي و ابتکاري نمايش دهند . از جمله اين قراء مي توان به شحات انور ، محمود و انور شحات ، طاروطي و الليثي اشاره نمود هر چند اين موضوع سابقه بيشتري هم در تلاوت قراء دارد براي مثال در تلاوت هاي قراء نسل دوم و سوم مانند منشاوي ، مصطفي اسماعيل ، حصان و عبدالباسط هم استفاده از موتيف ها در برخي موارد ديده مي شود . اکنون به چند مثال از موضوع موتيف سازي توجه کنيد .

مثال صوتي 192 مصطفي اسماعيل

مثال صوتي 193 منشاوي

مثال صوتي 194 عبدالباسط

مثال صوتي 195 شحات انور

مثال صوتي 196 محمود شحات