سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس 93

مهارت هاي صوتي و لحني (11)

9- تنظيم و اندازه گيري

يکي از مهمترين چالش هاي پيش روي قاري در تلاوت هنري قرآن موضوع تنظيم و اندازه گيري است زمانيکه يک قاري نو پا مرحله تقليد را پشت سر مي گذارد و وارد مرحله تطبيق مي شود تا مدتها دچار سردرگمي و مشکل است اين مشکل در چند موضوع خود را بيشتر نشان مي دهد نخستين موضوع اندازه گيري است يعني قاري تا مدتي نمي تواند بخوبي تشخيص دهد که چگونه متناسب با طول قطعه يا عبارت آهنگ خود را تنظيم کند گاه آهنگي را بر مي گزيند که بلندتر از طول قطعه است و گاه نيز کوتاهتر ، در چنين شرايطي همواره در پايان عبارت نوعي عدم تناسب و هماهنگي با نغمه بوجود مي آيد . موضوع ديگري که براي چنين افرادي وجود دارد اين است که وزن کلمات را به خوبي نشناخته و تکيه ها يا اکسانهای مورد نياز هر کلمه را رعايت نمي نمايند. در اين خصوص در ادامه صحبت خواهيم نمود. بطور کلي هنگاميکه از تطبيق يا تنظيم آهنگ صحبت مي کنيم سه موضوع را مورد توجه قرار مي دهيم.

الف) تنظيم يا تطبيق زماني

ب) تنظيم يا تطبيق لفظي

ج) تنظيم يا تطبيق معنايي

در مورد دو موضوع اول در اين مقال صحبت مي کنيم زيرا مهمترين موارد در مسئله تنظيم در تلاوت بويژه براي قراء تازه کار است. اما موضوع سوم يعني تنظيم يا تطبيق معنايي مسئله اي کاملاً سطح بالا در تلاوت است که تنها از قراء بزرگ و يا متبحر بر مي آيد و شرح آن در اين مقال نمي گنجد زيرا داراي شرايط و لوازمي است که تحقق آن نياز به تجربه طولاني در تلاوت و تسلط بر بسياري از فنون و مهارت ها دارد .

الف) تنظيم زماني

در اين مهارت قاري ياد مي گيرد که چگونه آهنگهاي ذهني خود را که از پيش ياد گرفته و بر آنها تسلط دارد روي عبارات کوتاه ، متوسط يا بلند قرآن پياده کند. بديهي است که يک رديف لحني مانند حجازنوا را ميتوان هم بر عبارتي کوتاه مانند قل اعوذ برب الفلق اجراء کرد و هم بر عبارتي که يک سطر يا يک سطر و نيم را شامل مي شود . منتهي بايد قاري بداند که چگونه نغمه را فشرده ساخته يا بر عکس آنرا بسط دهد اين مسئله تنها با تمرين زياد استماع تلاوتهاي قراء بزرگ و کسب تجربه بيشتر حاصل مي گردد در تنظيم زماني گاه پيش مي آيد که قاري ديرتر از موعد مناسب به سمت پايان يا قفله نغمه مي رود در چنين حالتي اصطلاحاً گفته مي شود، کلمه کم آورده يا آهنگ زياد آورده است. بر عکس زماني هم ممکن است حالتي پيش آيد که قاري چند کلمه مانده به محل وقف يا پايان عبارت به سمت فرود يا قفله نغمه مورد نظر خود برود که در اين وضعيت هم اصطلاحاً مي گويند آهنگ کم آورده يا کلمه زياد آورده است در مورد تنظيم لفظي در درس بعدي سخن خواهيم گفت.