سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس 94

 مهارت هاي صوتي و لحني (12)

ب) تنظيم لفظي

علاوه بر آنچه در مبحث پيشين گفته شد لازم است قاري قرآن هنگام اجراء آهنگها مراقب باشد تا الفاظ آيات با وزن صحيح در قالب هر آهنگ اداء گردند به همين منظور مقدمتا بايد از طريق گوش به شناخت و درک صحيحي از تکيه هاي صوتي يا اکسانهاي کلمات عربي برسد. همانطور که مي دانيم در تمامي زبانها کلمات با فرمهاي مختلفي اداء مي شوند که گاه ممکن است تغيير فرم اداء موجب تغيير معنا هم بشود و گاه نيز تغييري در معنا ايجاد نمي کند اما در گويش و لهجه تغيير ايجاد مي کند . براي مثال در زبان فارسي کلمه کودکي را ميتوان با دو تکيه متفاوت خواند تکيه اول روي هجاء (دَ) که مفهوم اين کلمه در چنين حالتي "يک کودک" خواهد شد. نوع دوم آن تکيه روي هجاء (کي) مي باشد که اين کلمه را داراي معناي "بچگي" يا "حالت کودکانه" خواهد نمود. اما گاه در تکيه هاي هر کلمه چنين اتفاقی هم نمي افتد که معناي آن تغيير يابد ولی در عين حال ممکن است لهجه اي را به لهجه ديگر تبديل کند مثلاً در کلمه سرعت که از دو هجاء (سُر)و (عت) تشکيل شده تکيه بر بخش اول يعني "سُر" مورد استفاده در لهجه اي مانند لهجه يزدي مي باشد در حاليکه تکيه بر بخش دوم يعني "عت" همان لهجه فصيح اداء اين کلمه را به ما نشان مي دهد . در علم الاصوات اللغويه در زبان عربي هم هر کلمه اي متناسب با تعداد هجاها يا بخش هاي آن داراي تکيه خاص خود مي باشد که به آن نبر کلمه گفته مي شود. براي مثال نبر کلمات سه بخشی با هجاء کوتاه مانند خَرَجَ يا قُتِلَ بخش اول آن يعني خَ و قُ است يا در کلمات سه بخشي که  داراي يک هجاء کشيده (مدي) هستند تکيه يا نبر بر بخش کشيده قرار مي گردد مانند عَليمٌ ، ظلوماً و اِنسانِ اکنون با اين مقدم توجه شما را به چند موضوع مي نماييم

موضوع اول : در زبان عرب و بويژه زبان قرآن هر کلمه ممکن است از هجاء ها يا بخش هاي مختلفي تشکيل شود که با توجه به انواع مختلف آن از 6 نوع هجاء يا سيلاب خارج نيست که عبارتند از :

يک : هجاء کوتاه حرفي مانند : کتب که هر هجاء از صداي کوتاه (ضمه ، کسره و فتحه) تشکيل شده است

دو: هجاء کشيده حرفي مانند : اوتينا که هر هجا از صداي کشيده (مدي)(او – تي و نا ) تشکيل شده است

سه : هجا کوتاه حرفي با سکون مانند : اَمْ – هَلْ- مَنْ

چهار : هجاء حرفي با سکون مانند : لامْ – ميمْ – نونْ

پنج : هجاء  کوتاه با دو سکون مانند : قَدْرْ ، صُفْرْ ، ذِکْرْ

شش : هجاء کشيده با تشديد مانند جَانّ

بنابراين هر کلمه قرآني مي تواند از ترکيب اين هجاها بوجود آيد براي مثال کلمه يستفتونک داراي 5 بخش است که 5 بخش آن بترتيب عبارت است از : يسْ ،تفْ، تُو ، نَ، کَ، ملاحظه مي کنيد که اين کلمه از دو هجاء نوع سوم (کوتاه حرفي با سکون) يک هجاء نوع دوم (کشيده) و دو هجاء نوع اول (کوتاه حرفي) تشکيل شده است .