سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس98

مهارت های صوتی و لحنی 16

12- پردازش طنين

مي دانيم که طنين يک صدا عبارت است شخصيت ذاتي آن صدا و به همين دليل بسياري معتقدند که هيچگاه نمي توان آن را تغيير داده و يا از آن فرار کرد .اگر صدايي زشت يا زيباست همواره زشت يا زيبا خواهد ماند. اين سخن تا حد زيادي درست است اما بايد دانست که امروزه در کلاس هاي صدا سازي تلاش مي شود که با انجام تمرينات و استفاده از برخي تکنيک ها تا آنجا که امکان دارد کيفيت يک صدا را بهبود بخشند. چنين موضوعي در حقيقت فرار از ذات صدا نيست بلکه تغيير موقتي آن است همانطور که يک مقلد حرفه اي صوت در تقليد صداي شخصيت هاي مشهور هنري يا ورزشي چنين مي کند. از جمله مهمترين تکنيک ها در اين بخش استفاده از تکنيک يا مهارت حنجره پايين است که بايد قدري در مورد آن توضيح دهيم. مي دانيم که بر جستگي روي گلوي ما که به سبب گلو معروف است محلي است که جعبه حنجره در آن قرار دارد.

اين برجستگي در موقع عمل بلع به سمت بالا و پايين حرکت مي کند. اگر دست خود را در هنگام عمل بلعيدن روي آن قرار دهيد متوجه اين حرکت و جابجايي مي شويد. حال اگر از نت هاي پايين صداي خود شروع به توليد صدا نماييد و کم کم به نت هاي با لاتر برسيد و هم زمان دست خود را به آرامي روي برجستگي گلوي خود قرار دهيد، در خواهيد يافت که هر چه به سمت نت هاي بالاتر مي رويد برجستگي روي گلو به سمت بالاتر حرکت مي کند به طوريکه در نت هاي بعد از اکتاو و صداي خود اين برجستگي در بالاترين حد قرار مي گيرد. اين يک عادت غلط است که در اين مهارت سعي مي شود آنرا اصلاح نمايند به اين ترتيب که با تمرينات مستمر صوتي به عادتي مي رسند که ضمن خواندن نت هاي بالا سیب گلو در پائين تر حد خود نگه داشته شود. در ابتداء تمرينات اين کار را با دست گذاشتن  و نگه داشتن سیب گلو انجام داده و نت به نت فرکانس صدا را بالا مي برند اما کم کم به مرحله اي مي رسند که بدون استفاده از دست قادر به پائين نگه داشتن حنجره خواهند شد. اين کار سه خاصيت بسيار مهم دارد:

يک : زنگ اضافه صدا (زنگ نا مطلوب) را کاهش داده و آن را بهبود مي بخشد. به طوريکه طنين صدا بهتر به نظر  مي رسد.

دو : توان فرد را در راحت خواندن نت هاي بالاتر افزايش مي دهد

سه : استقامت و طول عمر صدا را زيادتر مي کند.

مهارت ديگري که در صدا سازي مورد استفاده قرار مي گيرد ،‌تقليد از انواع صدا ها با تغيير محل تشديد آن است . به طوريکه فرد ابتدا، صداي تو دماغي يا خيشومي ، سپس انواع صداهاي معروف به شيپوري ، تو گلويي ، خشن ، نفسي و غيره را تقليد مي نمايد و با اين کار ياد مي گيرد که جاي صداي خود و يا بهترين حالت صداي خود را پيدا کند. اين مسئله باعث مي شود که وي بفهمد که صداي اصلي ا وبه کداميک از اين صداها نزديک تر بوده و با رفع نقطه ضعف خود از توليد چنين صدايي احتراز کند براي نمونه کسي که مقدار زيادي از صداي توليدي خودش را از بيني خارج مي کند داراي صدايي تودمانمي است بهمين جهت وقتي که از ديگر صداها تقليد مي کند متوجه مي شود که براي اين کار بايد رنگ صداي خود را از حالت تودماغي خارج نمايد و با اين تغييرات کم کم به اشکالات صداي خود پي برده و خود به خود طنين صدايش را بهبود مي بخشد. در اين جا لازم است نکته اي را تذکر دهيم که گاه در تقليد از لحن يک قاري، برخي از قراء سعي مي کنند حالت صداي قاري را نيز تقليد کنند اين مسئله در مواردي که مشابهت ذاتي بين طينن صداي قاري مُقلِّد و مُقلَد وجود داشته باشد ايرادي ندارد.اما در غیر اینصورت چنین فعلی جایز نبوده و گاه زیبائی اصل صدای قاری مقّلِد را هم از بين مي برد. براي مثال کساني که صداي بم خوبي ندارند و سعي مي کنند از محمد عمران تقليد کنند گاه به طور تصنعي و ساختگي چنين تغييري را در صداي خود ايجاد مي کنند که اصلا پسنديده و مطلوب نيست. بهر حال استفاده از چنين روش هايي براي قارياني توصيه ميشود که اصل صداي آن ها از نظر طنين داراي نواقص و ايراداتي است براي مثال زنگ نا مطلوب در صداي آنان وجود دارد يا صدا بيش از حد خيشومي و تودماغي است و يا همراه با صدا ميزان زيادي از نفس بيرون داده مي شود. از جمله قاريان مصري که از حنجره پائين در تلاوت خود استفاده مي کنند راغب مصطفي غلوش و محمد صدیق منشاوی مي باشند.