سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس  : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس پنجم 

«صوت شناسی (1)   »

در خصوص صوت یا صدا ، تعاریف گوناگونی در کتب و منابع مربوط به فیزیک صوت وجود دارد که تمامی آنها در یک چیز اشتراک دارند و آن اینکه :

" صدا پدیده ای است که انسان آنرا به وسیله گوش خود دریافت نموده و برای انتشار نیاز به محیط مناسب دارد "

بر این اساس هر چیزی که دریافت کننده آن گوش انسان است ازهر منبعی که باشد صوت یا صدا نامیده می شود . علماء فیزیک معتقدند ، صدا همواره در اثر ارتعاش یک جسم به وجود می آید و زمانی برای انسان قابل دریافت است که در محیط مناسب انتشار یابد ، پس اگر صدایی مثلاً در خلأ ایجاد شود به دلیل فقدان هوا به گوش انسان نخواهد رسید . خلاصه این مطلب این است که برای یک صدا سه عامل لازم است . جانب تولید ، جانب انتشار و جانب دریافت .

پیش از آنکه به شناخت ماهیت صوت و مشخصه های فیزیکی آن بپردازیم لازم است با انواع اصوات موجود در پیرامون خود آشنا شده و یک تقسیم بندی مناسب از این انواع را بدست دهیم :

اصلی ترین طبقه بندی اصوات ، بر اساس منبع تولید آنها صورت گرفته به شکلی که اگر تمامی صداهای موجود در اطراف خود را در نظر بگیریم از چهارگونه کلی خارج نیستند :

1- اصوات طبیعی : شامل انواع صداهایی که از عوامل موجود در طبیعت بوجود می آید مانند صدای بارش باران ، وزیدن باد ، غرش آسمان ، صدای موج دریا ، حرکت آب چشمه یا رودخانه و نظایر آنها .

2- اصوات حیوانی : این صداها را می توان شامل انواع صداهای حیوانات مختلف اعم از چهار پایان ، پرندگان ، حشرات و غیره دانست .

3- اصوات انسانی : کلیه صداهایی که از انسان صادر می شود اعم از اصوات با کلام یا بدون کلام مانند صدای گریه ، خنده ، ناله ، نفس و ... جزء این گروه هستند .

4- اصوات آلی : این گروه را می توان شامل اصواتی دانست که از آلات و وسایل مختلف بوجود می آید ، که خود به دو دسته اصوات ناشی از الات موسیقی و سازها و اصوات ناشی از ابزار و وسایل مکانیکی یا الکترونیکی مانند صدای ماشین یا خودرو و یا گوشی همراه تقسیم می شود .

طبقه بندیهای دیگری هم برای صوت وجود دارد که بر اساس قدرت صدا ، مساحت صوت و خوشایندی و ناخوشایندی آن صورت گرفته است . که در جای خود به آنها اشاره خواهیم کرد.  اما یکی از طبقه بندیهای مهم اصوات که با موضوع مباحث ما نیز ارتباط دارد موضوع مطبوع بودن یا خوشایندی صدا و یا عدم آن برای گوش انسان است بر این اساس از یک منظر می توان اصوات را به دو گروه اصلی موسیقایی و اصوات غیر موسیقایی طبقه بندی کرد .

1. اصوات موسیقایی  : صداهایی هستند که برای گوش انسان مطبوع بوده و آدمی با شنیدن آن احساس لذت می کند .

2. اصوات غیر موسیقایی  : سایر اصوات که برای انسان ایجاد لذت ننموده و یا برای گوش انسان لذت بخش نیست جزء این گروه قرار می گیرند . این دو نوع صدا در سه خصوصیت شدت ، ارتفاع و طنین با یکدیگر مشترکند اما اصوات موسیقایی  دارای ویژگیهایی افزونتر همچون مدت (انعطاف ) و تحریر هم هستند که در جای خود از آن سخن خواهیم گفت   .

بر اساس این دو نوع طبقه بندی موضوع مباحث ما اصوات انسانی است که جزء گروه اصوات موسیقایی  قرار دارند  .

پایان درس پنجم