سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

مدّرس : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس سی و ششم  

«مبانی شناسی( 10 )»

4-سلامت الحان و نغمات

شاید به جرات بتوان گفت که مهمترین اصل و مبنا در هر نوع فعالیت موسیقایی و به ویژه خوانندگی سلامت و صحت نغمات و الحان است . معمولا در موسیقی وقتی یک نغمه که به اشکال مختلف با ساز یا صدای انسان اجراء می شود از مسیر منطقی خود خارج می گردد با اصطلاحاتی از قبیل " خارج خواندن " " فالش   خواندن " و یا " نشاز " از آن یاد می گردد . علت اینکه این مسئله مهمترین اصل در اجراء نغمات است این است که حتی افراد عادی که از قریحه  و گوش موسیقیایی چندانی نیز برخوردار نیستند در غالب موارد متوجه می شوند که یک خواننده خارج می خواند یا یک نوازنده فالش   می نوازد . به همین دلیل یک قاری همواره باید تلاش نماید تا در طول تلاوت خود از چنین موضوعی مصون بماند . حفظ توازن در اثناء تلاوت از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . بنابراین باید مواردی که ممکن است توازن قاری را در حین تلاوت دچار خدشه بنماید بشناسیم تا بتوانیم جریان صدا و نغمه را در طول خواندن بخوبی مدیریت نماییم . بطور کلی دلایل خروج از نغمه که گاه به شکل ناکوکی (خروجهای خفیف ) و گاه به شکل خروج از نغمه یا مقام خود را نشان می دهد پنج مورد است که عبارتند از :

یک : نوع صدا که تمایل به خروج از نت اصلی دارد به این نوع از صداها صدای صیّاحی گویند یعنی صدایی که دائما کوکش کم یا زیاد می شود : " هو الذی ینفر عن الوتر الی زیاده او نقصان "

در این موردکار زیادی نمی شود انجام داد اما بهر حال با تمرین و ممارست می توان صدا را بهبود بخشید .

دو : عدم تمرین کافی روی یک نغمه یا مقام

بهر حال افراد مختلف در برابر نغمات مختلف عکس العمل های متفاوتی از خود بروز می دهند گاه فردی ممکن است یک مقام مانند راست یا صبا را بهتر از بقیه مقامات فرا گیرد اما در مقام دیگری مانند سیکا یا نوا اثر ضعف داشته باشد بنابراین با تمرین روی مقامات مورد نظر می توان تسلط بیشتری در اجراء پیدا نمود .

سه : نا آمادگی صوت یا حنجره

گاه این احتمال وجود دارد که شخصی علیرغم برخورداری از صدایی خوب و گوش قوی به دلیل بیماری یا نا آمادگی حنجره دچار ناکوکی یا خروج شود . در حقیقت در چنین شرایطی تارهای صوتی از مغز فرمان لازم را نمی برند و لذا کنترل صدا از دست قاری یا خواننده خارج می شود خصوصا در طبقات بالای صوت این احتمال افزایش می یابد .

چهار : آلودگی صوتی در محیط اطراف

معمولا هنر تلاوت ، هنری مردمی است که مخاطب آن عموم مردم می باشند بنا براین در اکثر موارد قراء باید در حضور جمع به تلاوت بپردازند بدیهی است در چنین شرایطی ممکن است همهمه و صداهای زاید در محیط اطراف وجود داشته باشد یا گاه پیش از خواندن هر قطعه یا در اثناء آن زمزمه هایی توسط مستمعین صورت گیرد یا در اثناء خواندن صدایی از بلندگوی بیرون جلسه ( مانند صوت اذان یا سخنرانی یا تلاوت ) پخش گردد که تمامی این موارد  می تواند توازن قاری را بر هم زده و وی را دچار " فالش   " نماید .

پنج : آشفتگی ذهنی و روحی

همانطور که می دانید " تمرکز " یکی از مهمترین لوازم کار یک هنرمند بشمار می رود . گاه ممکن است انسانها به دلایل مختلفی دچار تالمات روحی ناشی از حوادث روزمره گردیده و در نتیجه ذهن آنان مشغول و درگیر شود . بدیهی است در چنین شرایطی انجام فعالیت هایی مانند خوانندگی و از جمله تلاوت قرآن قدری سخت بوده و احتمال آن وجود دارد که قاری به دلیل ذهنی مشغول و آشفته در حین خواندن توازن خود را از دست بدهد .

موسیقی دانان به کسی که نت ها را کاملا سالم و بی عیب می خواند در اصطلاح می گویند که وی " ژوست" می خواند .

پایان درس سی و ششم