سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس 90

مهارت هاي صوتي و لحني (8)

6. تحرير

همانطور که پيشتر گفته شد تحرير از مهمترين ويژگيهاي موسيقي شرقي ، بخصوص عربی و به ويژه تلاوت قرآن و ابتهال است. در تلاوت قرآن بودو نبود تحرير يا کم و زياد آن مي تواند چهره تلاوت را متفاوت نشان دهد در مورد تحرير چند مساله مهم وجود دارد که به آن اشاره مي نماييم:

يک :
ميزان استفاده از تحرير "  مقايسه تلاوتهاي قراء بزرگ به ما مي گويد که ايشان در استفاده از تحرير به يک گونه عمل ننموده اند . برخي پر تحرير ، عده اي کم تحرير و عده اي ديگر هم حالت ميانه دارند براي مثال غلوش ، طبلاوي ، شحات انور و طنطاوي را مي توان پر تحرير ، علي محمود و شعشاعي را کم تحرير و مصطفي اسماعيل ، منشاوي و عبدالباسط را هم ميانه يا معتدل دانست .

دو :
سرعت اجراء تحرير"     منظور از سرعت تحریر استفاده از تعداد بيشتري از تحريرها در مدت زمان کمتراست . فرض کنيد يک قاري چهار تحرير را در مدت يک ثانيه اجراء مي نمايد در حاليکه قاري ديگر همين تعداد را در نصف اين زمان به اجراء در مي آورد در اين حالت گفته مي شود که قاري دوم داراي تحريرهاي ريزتر يا سريعتري نسبت به قاري اول است . از اين حيث هم توانمندي ذاتي افراد يکسان نبوده و هرکس سرعت مخصوص به خود را دارد . البته با تمرينات زياد 10 تا 20 درصد مي توان کيفيت و سرعت تحريرها را بهبود بخشيد اما به نظر اينجانب تحرير امري داتي است که در صداي همگان به يک اندازه و با يک کيفيت وجود ندارد .در اينجا نيز بطور کلي مي توان قراء را به سه دسته تقسيم بندي کرد . قارياني که تحريرهاي ريز دارند مانند منشاوي ، حصان و طنطاوي ، قارياني که تحريرهاي درشت دارند مانند بسيوني و محمود علي البناء و قارياني که تحريرهاي ميانه دارند ، مانند مصطفي اسماعيل و شحات انور

مثال صوتي 177 تحرير ريز

مثال صوتي 178 تحرير ميانه

مثال صوتي 179 تحرير درشت

سه :
نوع تحريرها "        تحريرها داراي انواع /متنوعي هستند که بسته به نوع موسيقي و ساختار حنجره افراد شکل گرفته و مي گيرند از جمله مشهورترين اين تحريرها مي توان به تحريرهاي شکسته يا حنجره اي که به توگلويي معروف است ، تحريرهاي قدرتي ، تحريرهاي سايشي ، تحريرهاي انتقالي و تحريرهاي ولومي اشاره نمود . توانمندي افراد در ااجرا اين گونه ها با هم متفاوت است . براي مثال قاري مانند منشاوي يا حصان تقريبا بسياري از اين گونه ها را اجرا کرده اند در حاليکه تعدادي از قراء تنها به يک يا دو نوع بسنده نموده اند

مثال صوتي 180 تحرير شکسته

مثال صوتي 181 تحرير قدرتي

مثال صوتي 182 تحرير ولومي

مثال صوتي 183 تحرير سايشي   

مثال صوتي 184 تحرير انتقالي

چهار: مکان تحرير در نغمه

بايد توجه داشت که به صرف اينکه يک نفر داراي صداي تحرير پذيري مي باشد نبايد تصور کند که در هر نغمه از ابتدا تا انتها آن مي تواند از تحرير استفاده کند . بلکه در پيچش ها و فراز و فرود نغمات مکانهاي مشخصي وجود دارند که بطور طبيعي احساس نياز به اجراء تحريرها را در مستمع حرفه اي پديد مي آورند . براي مثال يکي از اين مکانها انتهاي نغمه (قفله) است که معمولا با تحرير تمام مي شود . فلذا جابجايي مکان تحرير مي تواند از زيبايي آن کاسته و علاوه بر آن تاثير اصل ملودي يا آهنگ را هم کاهش دهد . در بين قراء مصري عده اي بدون توجه به چنين رويکردي بطور افراطي و بدون هدف از تحرير استفاده کرده اند که از جمله آنها مي توان به هاشم هیبه يا عزت العناني اشاره کرد و تعدادي هم برغم توانمندي بالا در تحريرها در جاي صحيح خود و بطور هدفمند از آنها استفاده کرده اند که حصان و منشاوي نمونه بارز اين رويکرد است .

مثال صوتي 185 تحريرهاي بدون هدف

مثال صوتي 186 تحريرهاي هدفمند