سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم
تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی
درس106
سبک شناسی 6
3-حوزه برنامه ها و روشها
اين حوزه شامل مواردي مي شود که به راهبرد يا رويکرد قاري در تلاوت و برنامه هايي که طراحي کرده و روش ها يا مهارت هايي که در اين خصوص بکار مي گيرد مربوط مي شود. هر چند اين حوزه بي ارتباط با دو حوزه قبلي نيست اما چون جنس برنامه و روش با دو حوزه ديگر تفاوت دارد لازم است بطور مجزا به آن پرداخته شود: الف- شيوه تقطيع آيات تقطيع به معنای قطعه بندي آيات از حيث مکان وقف است. در نگاه نخست اين گونه به نظر مي رسد که مگر مواقف وقف صحيح در قرآن کريم مشخص نيست؟ پس چرا بايد شيوه تقطيع دو قاري با هم متفاوت باشد؟. با نگاهي پژوهشگرانه به تلاوات قراء مصري به اين باور مي رسيم که برغم وجود چنين موضوعي آنان در مواضع مشابه در آيات قرآن عملکرد هاي متفاوتي از خود نشان داده اند اين موضوع چند دليل دارد: اولا- بلندي و کوتاهي نَفَس در نزد قراء مختلف توانمندي ايشان را در ارايه جملات و عبارات قرآنی متفاوت مي سازد. يقينا امکان تلاوت آيات طولاني تر که نيازمند نفس هايي در حدود 40 تا 50 ثانيه است براي قاري مانند عبدالباسط يا منشاوي بسيار بيشتر از قاري مانند حصان مي باشد. ثانيا- ممکن است نوع وقف يا تقطيع يک قاري اساسا ربطي به کوتاهي يا بلندي نَفَس نداشته باشد بلکه تحت تأثير رويکرد مفهومي وي در بيان آيات و عبارات باشد. به اين شکل که با نوع خاصي از وقف يا ابتدا سعي مي نمايد معنا را بيشتر در ذهن شنونده حک نموده و او را به تفکر بيشتر وادار سازد . در حاليکه قاري ديگر چنين تقطيعي از همان آيات را ارائه ننموده است. مثلا وقف شعشاعي در عبارت" ان الشيطان لکم عدو "در سوره فاطر ، وقف منشاوي "در هو الله" در سوره حشر يا وقف شحات در" سبحانه" و وقف مرحوم اسماعيل در کلمه" تمشي" در سوره قصص مصاديق چنين رويکردي در تلاوت هستند. ثالثا ممکن است هيچکدام از دو مورد بالا در تقطيع ، مورد نظر قاري نبوده بلکه رويکرد تنغیمی و لحني وی در پاره اي موارد در اين خصوص مؤثر باشد. به اين ترتيب که قاري با وقف خاص بر يک عبارت کوتاه ، يک نغمه را در چند بخش مجزا به اجرا گذارد . مانند اجراء" له الحکم" در مقام راست توسط شحات انور در سوره قصص ، يا تکرار "اياک نعبد" در سوره حمد توسط ايشان. رابعا – استفاده از قرائات سبعه يا عشره در يک عبارت واحد که گاه ممکن است رويکرد تنغیمی هم در آن وجود داشته باشد اما چون مبناي تکرار يا تقطيع قاري در اين قسمت ارايه قرائات يا روايات متفاوت است بطور جداگانه آن را مطرح نموديم . مانند تکرار هاي مصطفي اسماعيل در عبارت "و لقد ترکناها آيه "در سوره قمر که چهار با ر متوالي آنرا با روايات مختلف و لحن هاي متفاوت تکرار نموده است. ب) سرعت اداء يا دور تلاوت آنچه که مشخص است اين است که قاريان صاحب سبک جهان داراي سرعت هاي متفاوتي در اجراء الفاظ قرآن در قالب لحن خود هستند برخي تند خوان هستند مانند علي محمود ، علي الفرج و حصان برخي ميانه تند مانند منشاوي ، طبلاوي و صياد و عبدالباسط، عده اي ميانه کند مانند رفعت و مصطفي اسماعيل و عده اي هم کند خوان مي باشند همچون شحات انور، علي البنا، و غلوش، پیش تر در خصوص سرعت يا دور تلاوت صحبت کرده ايم و مثال هايي هم در اين خصوص براي شما آورده ايم. ج) قفلات مي دانيد که قفلات در سبک هاي مختلف با هم متفاوت است و هر قاري ممکن است در هر نغمه قفله يا قفلات خاص خود را داشته باشد که به نام او ثبت و ضبط شده است درباره قفلات و مثالهاي آن به بخش مهارت هاي لحني و صوتي مراجعه نماييد.