سلسله آموزشهای صوت و لحن قرآن کریم

تهیه و تنظیم : استاد غلام رضا شاه میوه اصفهانی

درس 108

سبک شناسی 8

و- شيوه اوج گيري

شيوه اوجگيري يک قاري نقش مهمي در سبک او ايفا مي کند . پیش تر شما را با انواع روش هاي اوجگيري در سبک هاي قراء بزرگ مصري آشنا کرده ايم . اين مسئله به شيوه لحني قاري و شناختي که از وسعت صداي خود دارد باز مي گردد هر چند در تفاوت دو سبک، موضوع اوجگيري نقش چنداني نداشته و تنها از نظر تناسب طبقه صوتي با مقام يا نغمه مورد اجراء اهميت پيدا مي کند. لکن بدليل اين که اين مسئله جزو روش ها و برنامه هاي قاري بحساب مي رود در اين بخش اشاره اي هم به آن داشتيم.

ز- شروع و فرود
از آنجا که مسئله شروع و فرود در تلاوت بعنوان دو نقطه مهم وصل و فصل مستمع و قاري شناخته مي شود. از اهميت خاصي بر خوردار است و اين دو نقطه مي تواند تأثير زيادي در روح و ذهن شنونده تلاوت باقي بگذارد لذا قراء مصري هر کدام در اين دو بخش روش خاصي براي خود داشته و از آهنگ هاي اختصاصي استفاده مي کرده اند. پيشتر در اين باره يعني انواع شروع و فرود سخن  گفته ايم و نيازي به تکرار آن نيست تنها به اين نکته بسنده مي کنيم که بيش از بيست مدل در شروع و فرود قراء صاحب سبک جهان وجود دارد که از جمله مشهورترين و زيباترين شروع ها مي توان به شروع هاي کامل يوسف ،‌شعیشع ، شحات ، حصان عمران ، و غلوش از زيباترين فرود ها به فرود هاي مصطفي اسماعيل ، کامل يوسف ، شحات انور، رفعت و حصان اشاره نمود.

در پايان اين مبحث ذکر چند نکته حائز اهميت است.
اولا: در تلاوت قرآن ، مهمترين مسئله، ارائه تلاوتي جذاب و تأثير گذار است حتي اگر اين تلاوت تقليدي باشد بنابراين نبايد فراموش کرد که ابداع و نوآوري به هر قيمتي امر مطلوب و پسنديده نيست و تنها در صورتي مي تواند مطلوب باشد که هم منطبق با مباني عرفي تلاوت باشد و هم بر مخاطب اثر مطلوب بگذارد.

ثانيا- مطالعات نشان مي دهد که هر چه از نسل هاي اول قرائت به سمت نسل هاي بعدي رفته ايم از دامنه سبک هاي جديد کاسته شده و شايد بتوان گفت آخرين فردي که توانست نو آوري هاي خود را در قالب يک سبک به نمايش گذارد مرحوم شحات محمد انور بود. بنابراين توقع ايجاد سبک جديد در حال حاضر چندان وجود ندارد. از جمله مهمترين دلايل اين کاهش را مي توان کم شدن يا پر شدن ظرفيت هاي فني براي ايجاد سبک جدید ، کاهش شنوندگان حرفه اي که در مصز به سمّيعه معروف هستند، تحولات اجتماعي و فرهنگي در دهه هاي اخير در کشور مصر که موجب تغيير ذائقه مردم گرديد. و  بالا رفتن سطح فن آوري و تکنولوژي که موجب مي شود هر گونه ابداع پيش از آنکه بنام صاحب و مبدع  آن اشتهار يابد توسط ديگران تقليد و اجراء شود دانست.

ثالثا – بايد دانست که براي تحقق هر گونه ابداعي در تلاوت نياز به مقدمات و لوازمي است که تا موجود نباشد ابداعي هم پديد نخواهد آمد چه اين ابداع در حد يک سبک باشد يا در حد يک طريق . اهم از اين موارد عبارتند از:

1-وجود انگيزه هاي بسيار قوي که فرد را به سمت ابداع و نوآوري سوق دهد.
2-تسلط کامل قاري بر ابعاد مختلف هنر تلاوت و بر خورداري از صدايي استاندارد.
3-احاطه لازم بر مجموعه آثار بزرگان تلاوت و آنچه بعنوان ميراث اين هنر از ايشان باقي مانده است.
4-برخورداري از دانش کافي در زمينه علم مقامات عربي و تسلط در اجراء آن ها.
5-وجود نبوغ موسيقايي ويژه در فرد.